ԿԸ ԿԱՐՈՂԱՆԱ՞Յ ՄԻԱՑԵԱԼ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐԸ «ԿՈՏՐԵԼ» ԹՈՒՐՔԻԱՅԻՆ
Հայոց Ցեղասպանութիւնը ճանաչող 252 բանաձեւը ԱՄՆ Կոնգրէսի Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին յարաբերութիւնների յանձնաժողովում քւէարկութեան դրւելու փաստը վկայում է Հայ-թրքական արձանագրութիւնների վաւերացմանն ուղղւած ամերիկեան կողմի քայլերի արագացման մասին։
Միացեալ Նահանգների համար պարզ է դարձել, որ մինչեւ ապրիլի 24-ը մնացած «ժամանակային պատուհանը» չօգտագործելու պարագայում արձանագրութիւնների վաւերացման խնդիրը վերջնականապէս տապալւելու է։ Ուստի ԱՄՆ ղեկավարուիւնը ձգտում է առաւելագոյնին՝ հասնելու Հայ-թրքական սահմանի բացմանը, գոնէ նւազագոյնին՝ հասնելու ստորագրւած փաստաթղթերի վաւերացման գործընթացի արագացմանը։Կարծում ենք, ներկայ պահին կարեւոր է ճշտել.
ա) մինչեւ ո՞ր կէտն են հասնելու Թուրքիայի հանդէպ սկիզբ առնող ամերիկեան ճնշումները,
բ) մինչեւ ո՞ւր է հասնելու թուրքական դիւանագիտութեան յամառ դիմադրութիւնը։
Փորձենք բաղդատել կողմերի հնարաւորութիւնները՝ ճշտելու Հայաստանի հաւանական դիրքորոշումը սկիզբ առնող ամերիկա-թրքական բարդ ու բազմաքայլ խաղի հանդէպ։
Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին յարաբերութիւնների յանձնաժողովի մարտի 4-ի նիստում սպասւող 252 բանաձեւի քւէարկութեան մասին լուրն առնելուց յետոյ թուրքական կողմը առերեւոյթ «կակղել է»։ Ա.Դաւութօղլուն կրկին յայտարարել է, թէ իբր Անկարան վճռական է Հայաստանի հետ յարաբերութիւնների կարգաւորման գործընթացն առաջ տանելու հարցում, ուստի «ՀՀ Սահմանադրական դատարանի որոշումից յետոյ ստեղծւած իրադրութիւնը բացէիբաց քննարկում ենք բոլոր շահագրգիռ կողմերի հետ: Յոյսով ենք, որ գործընթացը կը շարունակւի, այնպէս, ինչպէս մենք ենք այն տեսնում»։
Սա թուրքական կողմի մշակած հերթական հնարքն է, որի միջոցով ամերիկացիներին առաջարկւում է գործարք. մեզ տւէք արձանագրութիւնների մեկնաբանման մենաշնորհը, կամ գոնէ գործընթացը բերէք իր նախնական վիճակին, եւ մենք կը վաւերացնենք փաստաթղթերը։
Նման դիրքորոշումը Հայ-թրքական արձանագրութիւնների գործադրումը խափանելու մի նոր հնարք է։ Պատճառն այն է, որ Սահմանադրական դատարանի որոշումը պարունակում է հետեւեալ յստակ իրաւական դիրքորոշումը. հոկտեմբերի 10-ի արձանագրութիւնները գործում են միայն փաստացի սահմանի բաց լինելու պարագայում, որը թոյլ չի տալիս Թուրքիային կեանքի կոչել իր յաջորդ խորամանկ քայլերը։ Իսկ դրանք հետեւեալն են.
ա) ծրագիր մինիմում. արձանագրութիւնների վաւերացումը Թուրքիայի խորհրդարանի արտաքին յարաբերութիւնների յանձնաժողովում, եւ դրա միջոցով ապրիլի 24-ի «բարեյաջող յաղթահարումը»,
բ) ծրագիր մաքսիմում. արձանագրութիւնների վաւերացումը խորհրդարանի լիագումար նիստում, բայց դրանց գործադրման պայմանաւորումը Ղարաբաղի հարցում «որոշակի առաջընթացով»։
Առաջիկայ ամիսներին գործադրելով նման հնարքներ Թուրքիան Հայաստանի հետ թղթի վրայ կունենայ «բաց սահմաններ» ու «կարգաւորւած յարաբերութիւններ» եւ Երեւանին կառաջարկի ընդունել թուրք դեսպանին (իհարկէ, օդային ճանապարհով)։ Աւելին՝ Ղարաբաղեան խնդիրը Թուրքիան նախապայմանից կը վերածի իւրահատուկ «պատժամիջոցի», այսինքն՝ վաւերացւած փաստաթղթի գործադրումից հրաժարւելու միջոցի։
Երկու դէպքում էլ Միացեալ Նահանգները կողջունի նման «առաջընթացը» եւ կը պահանջի արագացնել նաեւ Ղարաբաղեան հակամարտութեան կարգաւորումը, քանի որ Թուրքիան «հսկայական առաջընթաց է արձանագրել»։ Եւ երկու դէպքում էլ Հայաստանին կը փրկի միայն Սահմանադրական դատարանի որոշումը, որը թոյլ կը տայ թուրք դեսպանին ընդունել միայն «փաստացի սահմանի» բաց լինելու պարագայում, իսկ Ղարաբաղի հարցը չկապել արձանագրութիւնների վաւերացման գործընթացի հետ, քանի որ, ըստ ՍԴ որոշման, դրանք ներառում են միայն «կողմերի ստանձնած երկկողմ պարտաւորութիւնները»։
Մեր կանխատեսումն առ այն, որ Թուրքիայի նենգ քայլերի հետեւանքով շուտով մի պատային իրավիճակին կարող է փոխարինել միւսը, հաստատում է Հայոց Ցեղասպանութիւնը ճանաչող 252 բանաձեւի ԱՄՆ քաղաքական օրակարգ մտնելու նախօրէին թուրք-ադրբեջանական դիւանագիտութեան ձեռնարկած հետեւեալ հակախաղը։
Փետրւարի 1-ին Իսլամական երկրների կազմակերպութեան խորհրդարանական վեհաժողովը սկիզբ է դրել, այսպէս կոչւած, «Արդարութիւն Խոջալուին» արշաւին, որը նպատակ ունի գտնել արձանագրութիւնների վաւերացումից յետոյ էլ Հայ-թրքական սահմանը փակ պահելու Թուրքիայի մտադրութեան «բարոյական հիմնաւորումը»։ Այդ նպատակով «Խոջալուի ցեղասպանութեան» մասին հերհիւրանքը Իսլամական երկրների կազմակերպութեան խորհրդարանական վեհաժողովից փորձ է արւելու տեղափոխել ՄԱԿ-ի ամբիոն։
Չմոռանանք, որ առաջիկայ ամռանը անգամ Անվտանգութեան խորհուրդն է անցնելու ԱԽ ոչ մշտական անդամ դարձած Թուրքիայի նախագահութեան տակ, որտեղ անմիջապէս յայտնւելու է «Խոջալուի համար Հայաստանին պատժելու» առաջարկը։ Ու թէեւ այն ընդունւելու շանսեր չունի՝ Անվտանգութեան խորհրդի մշտական անդամների վետոյի իրաւունքի գոյութեան պատճառով, բայց քարոզչական աղմուկը, որ կը բարձրացնի Թուրքիան, կարող է դառնալ «Ղարաբաղեան նախապայմանը» դէ ֆակտօ պահպանելու յարմար միջոց։
Եւ այն պահին, երբ 252 բանաձեւի յետագայ ճակատագիրը կախւած է լինելու նախագահ Բարաք Օբամայի ապրիլի 24-ի ուղերձից, Թուրքիան կարող է հաստատել արձանագրութիւնները, բայց փակ պահել սահմանը՝ իր յամառութիւնը պատճառաբանելով «ադրբեջանական հողերի օկուպացիայի» եւ «Խոջալուի ցեղասպանութեա՞ն» զոյգ «ծանրակշիռ փաստարկների» անտեսմամբ։ Աւելին՝ իր մեծ եղբօր «փաստարկներին» լրացուցիչ հիմնաւորում գտնելու համար Ադրբեջանը առաջիկայում կը փորձի նաեւ սրել իրավիճակը Հայ-ադրբեջանական ռազմական շփման գօտում, դրանով իսկ «քարտ-բլանշ» տալ Թուրքիային ադրբեջանցիներով բնակեցւած Իգդիրի ու Կարսի սահմանադռները փակ պահելու համար։
Այս ամէնը յուշում է, որ անհրաժեշտ է հետեւողական աշխատանք տանել Խոջալուի իրադարձութիւնների մասին թուրք-ադրբեջանական հերհիւրանքների բացայայտման եւ Թուրքիային «քարտ-բլանշ» տալու Ադրբեջանի հնարաւոր սադրանքները կանխելու նպատակով։
ՎԱՐԴԱՆ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ
«Հայոց Աշխարհ»
Posts
0 Պատգամ:
Post a Comment