«Գաղափարական շարժման120-ամեայ հոլովոյթը»

բնաբանով դասախօսական ձեռնարկ



7 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 2010«ԱԼԻՔ»-
1890. օսմանեան լուծից Արեւմտահայաստանի ազատագրումը, ֆեդայական ազատագրական շարժման կորիզը, ինքնին օրւայ ու ժամանակի խիստ հրամայականի թելադրանքը պատճառ դարձան, որ քաղաքական ասպարէզ իջնի մի կուսակցութիւն, որ ազատագրական պայքարի առաջին իսկ օրից նրա աննկուն զինւորն է դարձել: Վկայութիւնը՝ Հայաստանի Հանրապետութեան (1918 թւականի) վերընձիւղումը:
Չարակամները պատմա-քաղաքական դաշտում ժամանակ առ ժամանակ հոլովում են այն թիւր տէորիան թէ՝ Դաշնակցութիւնը ազգային իւրաքանչիւր յաղթանակ վերագրում է իրեն: Բայց, այսօր 120-ամեայ հեռաւորութիւնից յետոյ հաստատակամօրէն կարող ենք փաստերով վկայել, որ պատմութիւնը խեղաթիւրողներն այն մարդիկ են, ովքեր նոր ժամանակներում միտումնաւոր անտեսելով պատմութեան իրողութիւնները՝ հիմնում են կուսակցութիւններ՝ իրենց անձնական շահերից ելնելով. իհարկէ, խօսքը միւս աւանդական կուսակցութիւնների մասին չէ:
Ասում են, բայց խօսքն ու իրականութիւնը ոչ միշտ են իրար փոխլրացնում: Ինչեւիցէ, 120-ամեայ կուսակցութիւնը ազատագրական պայքարի իր հարուստ կենսակերպով այսօր իրողութիւն է ու ոչ ոք երբեւէ չի կարող սասանել նրա կուռ կամքն ու խեղաթիւրել պատմական անհերքելի իրողութիւնները: Արդարեւ, ՀՅԴ-ի 120-ամեայ հոլովոյթում երէկ Հ. Մ. «Արարատ» կազմակերպութեան «Կոմիտաս» սրահում պատմա-քաղաքական կլոր սեղան ձեւաչափով կազմակերպւած դասախօսական երեկոյին մէկ անգամ եւս վերհանւեցին Դաշնակցութեան հարուստ կենսագրութեան պատմական անցքերը:
«Ալիք» օրաթերթի գլխաւոր խմբագիր Դերենիկ Մելիքեանը, ով ղեկավարում էր կլոր սեղանի ընթացքը, իր խօսքում նշեց, որ այս ամենաազդեցիկ կուսակցութիւնն անցել է չորս հիմնական շրջափուլերով եւ այդ շրջափուլերը կը քննարկեն չորս զեկուցաբերներ: 1890-1921 թւականներ՝ հայ ազատագրական պայքարի կազմակերպման ու Հայկական Հարցի լուծման պայքարի, Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան հիմնադրութեան, պետականաշինութեան ժամանակաշրջան. այս առաջին ժամանակահատւածի մասին որպէս պատմագէտ՝ խօսեց ՀՅԴ պաշտօնաթերթ «Դրօշակ»-ի խմբագիր դոկտ. Կարէն Խանլարեանը՝ ներկայացնելով այն դրդապատճառները, պատմա-քաղաքական այն տւեալները, որոնք հիմք ծառայեցին արդէն իսկ երկու կուսակցութիւնների առկայութեամբ (Արմենական եւ Հնչակեան)՝ 1890 թւականին ՀՅԴ-ի ծնունդին, ինչպէս նաեւ առանցքային կարեւորութեամբ անդրադարձ եղաւ ՀՅԴ-ի այդ երեսնամեայ ժամանակահատւածի ազատագրական պայքարին:
Երկրորդ շրջան՝ 1921 թւականից 1988 թւական՝ սփիւռքեան գործունէութեան, Հայ Դատի լուծման եւ Հայաստանի վերանկախութեան ու հայութեան միատեղման համար մղւած պայքարի ժամանակաշրջան: Այս ժամանակաշրջանն իր ողջ պահանջատիրական գունապնակով ներկայացրեց ազգային-հասարակական գործիչ Թաթուլ Օհանեանը, որը վեր հանեց խորհրդայնացած Հայաստանի պայմաններում Սփիւռքի, ի մասնաւորի իրանահայութեան իրականութիւնում Հայ Դատի պահանջատիրութեան, Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման համար իրականացւած միջոցառումները:
Երրորդ շրջան՝ առաւել նոր ժամանակաշրջան՝ ազատագրական պայքարի նորօրեայ մօտեցումներով յագեցած ժամանակաշրջան՝ ՀՅԴ պատմութեան մէջ՝ 1988 թւականից 2007 թւական՝ Արցախի ազատագրական շարժման մասնակցութեան, Հայաստանի վերանկախացած Հանրապետութեան կայացման, Հայաստանում վերընձիւղման եւ հայրենի քաղաքական դաշտում գործունէութեան ծաւալման ժամանակաշրջան: Այս ժամանակաշրջանը բաժանելով ենթահատւածների՝ ներկայացրեց «Ալիք» օրաթերթի արտօնատէր ճրտպ. Ալբերտ Աճեմեանը:
Բարդ մի ժամանակահատւած՝ հայ ժողովրդի նորօրեայ իրականութեան մէջ, որը վերանկախացման բերկրանքի հետ միաժամանակ, առօրեայում բերեց յուսալքութեան, զրկանքների. ե՛ւ քաղաքական դաշտում, ե՛ւ հասարակութեան կենսակերպը բարելաւելու ուղղութեամբ մինչ օրս էլ անհրաժեշտ են բարեկարգող օրէնքների կիրառում եւ հետեւողականութիւն:Եւ վերջին՝ չորրորդ ժամանակաշրջան՝ 2007 թւականից մինչ օրս քաղաքական գործունէութեան շրջան: Գործունէութեան այս հանգրւանին անդրադարձաւ ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ ճրտգ. Վիգէն Բաղումեանը: Նրա խօսքի առանցքը Դաշնակցութեան վերջին մի քանի տարիների որդեգրած քաղաքական ուղին էր, գործունէութեան կարեւոր գծերը՝ Հայաստանի Հանրապետութեանը, Արցախին եւ Ջաւախքին առնչւող:
Վերջում կլոր սեղանի մասնակիցներին ուղղւեցին հարցեր, որոնց տրւեցին սպառիչ պատասխաններ: Իր բովանդակութեամբ յագեցած երեկոյին ներկայ էին՝ ազգային մարմինների ներկայացուցիչներ, Իրանի Իսլ. խորհրդարանում հարաւային իրանահայութեան պատգամաւորը, «Ալիք» հաստատութեան եւ օրաթերթի ներկայացուցիչներ ու հոծ թւով բազմութիւն:Մինչ կլոր սեղանի թեմատիկ վերլուծութիւնների սկիզբը՝ ՀՅԴ-ի 120-ամեակի Կազմակերպիչ յանձնախմբի անունից բացման խօսքով հանդէս եկաւ Սեդրակ Գոջամանեանը:

0 Պատգամ: