«Իրանից հայերի ներկայիս արտագաղթը թուլացնում է համայնքը»
վկայում է իրանահայ ճարտարապէտ Վարուժան Առաքելեանը
(Լուսանկարները՝ DPTNEWS–ից)
Իրանահայ ճարտարապէտ Վարուժան Առաքելեանը ծնւել է 1934 թւականին Թաւրիզում: Պատանեկան տարիքից անդամակցել է ամենատարբեր հասարակական, խմբակցային եւ գրադարանային կազմակերպութիւնների։ Եղել է Թաւրիզի ազգային տարբեր մարմինների անդամ եւ նախագահ:
Հայ ճարտարագէտների եւ ճարտարապէտների միութեան փոխնախագահն է: Ակտիւօրեն մասնակցում է Իրանի տարածքում իրականացւող հայ մշակութային կոթողների վերականգնողական եւ վերանորոգման աշխատանքներին:
«Հայերն Այսօր» էլեկտրոնային թերթի հետ ունեցած հարցազրոյցում Վարուժան Առաքելեանը ներկայացրեց որոշ մանրամասներ` կապւած իրանահայ համայնքի ներկայիս իրավիճակին:
Հարցում.– Պարոն Առաքելեան, ինչպէ՞ս կբնութագրէք իրանահայ համայնքը: Ի՞նչ խնդիրներ ունի հայկական գաղութը:
Հարցում.– Պարոն Առաքելեան, ինչպէ՞ս կբնութագրէք իրանահայ համայնքը: Ի՞նչ խնդիրներ ունի հայկական գաղութը:
-Վարուժան Առաքելեան.– Իրանահայ գաղութը շատ հին է, դարերի պատմութիւն ունի, ուստի դժւար է այն Սփիւռք հասկացութեան մէջ «տեղաւորել», քանի որ Սփիւռքը, որպէս այդպիսին, ձեւաւորւել է յատկապէս Մեծ Եղեռնից յետոյ: Իսկ Նոր Ջուղայի եւ Ատրպատականի պատմութեանն անդրադարձել է դեռեւս պատմիչ Առաքել Դաւրիժեցին:
Նշեմ նաեւ, որ սկզբում այդ տարածքները միանգամայն հայաբնակ էին: Նախկինում հայ համայնքն իրեն ամենեւին էլ ազգային փոքրամասնութիւն չէր զգում, քանի որ բաւական մեծ էր եւ ամուր, սակայն վերջին երկու տասնամեակներում իրավիճակը լիովին փոխւեց: Նախկին ուժեղ համայնքը թուլացաւ յատկապէս մեծ ծաւալների հասնող արտագաղթի պատճառով:
Համայնքն այսօր, իհարկէ, ունի ե'ւ խնդիրներ, ե'ւ դժաւարութիւններ, սակայն հիմնական մտահոգութիւնն արտագաղթն է:
Արտագաղթը (առաւելեւս, որ չափազանց պակասել է նաեւ ծնելիութիւնը) բաւական բացասաբար է անդրադառնում ինչպէս համայնքի մեծութեան (որից էլ, հասկանալի է, թուլանում է նրա սոցիալական, քաղաքական ամրութիւնը), այնպէս էլ հզօրութեան վրայ:
Ներկայիս արտագաղթը դէպի ԱՄՆ, Եւրոպա, Կանադա եւ այլուր բաւական վատ է անդրադառնում յատկապես մնացողների վրայ: Ստեղծւած վիճակն ազդում է գաղութի թէ' հասարակական, թէ' միութենական կեանքի, թէ' բարեգործական կազմակերպութիւնների, համալսարանական միութիւնների եւ այլ կառոյցների վրայ:
- Հարցում.– Որպէս քաղաքաշինարար եւ ճարտարապէտ, ինչպէ՞ս կգնահատէք Իրանի տարածքում առկայ հայ պատմամշակութային կոթողների, յուշարձանների վիճակն ու դրանց պահպանութիւնը: Արդեօ՞ք, ոչ քրիստոնյա երկրում դրանք չեն պղծւում կամ ոչնչացւում:
- Հարցում.– Որպէս քաղաքաշինարար եւ ճարտարապէտ, ինչպէ՞ս կգնահատէք Իրանի տարածքում առկայ հայ պատմամշակութային կոթողների, յուշարձանների վիճակն ու դրանց պահպանութիւնը: Արդեօ՞ք, ոչ քրիստոնյա երկրում դրանք չեն պղծւում կամ ոչնչացւում:
-Վարուժան Առաքելեան.– Պարսկաստանը հազարամեակներ եղել է մշակոյթի օրրան եւ ազատ երկիր կրօնական ու տարբեր դաւանանքների համար: Պատմութիւնը գալիս է վկայելու, որ հայերն այստեղ ապրել են ոչ թէ որպէս եկւորներ, այլ բնիկներ` իրենց բոլոր իրաւունքներով: Թերեւս այս է պատճառը, որ դժւար է իրանահայութեանն ընդգրկել «Սփիւռք» եզրագծում: Հայերը, կարելի է ասել, իր բնօրրանում ապրել են դարեր ի վեր, որի կենդանի վկաներն են այս տարածքի հարիւրաւոր յուշահամալիրներն ու կոթողները` որպէս հայ ժողովրդի մշակութային ժառանգութիւն:
Այստեղ յուշակոթողները պահւում եւ պահպանւում, ինչպէս նաեւ վերանորոգւում են Իրանի իշխանութիւնների բարեխնամ վերաբերմունքի արդիւնքում, եւ պատահական չէ, որ երկար տարիների յամառ ու քրտնաջան աշխատանքի շնորհիւ հնարաւոր եղաւ 2008 թւականի յունիսին Կանադայի Քվեբեք քաղաքում կայացած ԻՒՆԵՍԿՕ-ի համաժողովում հայ պատմական երկու վանքեր` սրբ. Թադէն ու սրբ.Ստեփանոսը եւ Ծոր-Ծորի սրբ. Աստւածածին եկեղեցին յարակից եօթ կառոյցներով, ներառեալ Տղմուտի եւ Արաքսի հատման կէտում հայկական Դարաշամբ բնակավայրի աւերակները, գիւղի եկեղեցին, գերեզմանատունը եւ այլ մատուռներ, հաստատագրել որպէս միջազգային արժէք ներկայացնող յուշակոթողներ:
Իրականում Իրանի Իսլամական Հանրապետութիւնը բաւական ազատ երկիր է դաւանական եւ ազգային փոքրամասնութիւնների իրաւունքների պաշտպանութեան առումով, դրա վառ ապացոյցներից է այն, որ մենք` հայերս, մեծ շուքով նշում ենք սբ.Վարդանանց տօնը, որն, ինչպէս գիտենք, փառաբանում է հայերի յաղթանակն ընդդէմ Սասանեան Պարսկաստանի:
Հարցում.– - Բազմիցս լսել եմ Իրանի տարբեր հայկական սրբավայրերում կազմակերպւող եւ իրականացւող ուխտագնացութիւնների մասին: Ինչպէ՞ս են դրանք կազմակերպւում:
Վարուժան Առաքելեան.– Ուխտագնացութիւնը որպէս այդպիսին սկիզբ է առել է 1954 թւականին` ճիշտ 55 տարի առաջ: Այն առանձնապէս մարդաշատ էր յատկապեէ քրիստոնէութեան 1700-ամեակին նւիրւած միջոցառումների շրջանակներում: Կազմակերպւեց մեծ տօնախմբութիւն: Այս ուխտագնացութիւնների հիմնական նպատակը, թերեւս, հայ սրբավայրերն անընդհատ ուշադրութեան կենտրոնում պահելն է եւ հայ երիտասարդութեանը հայկական մշակոյթին ու յատկապս հոգեւոր մշակոյթին հաղորդակից դարձնելն է:
Հարցում.– Պարոն Առաքելեան, իսկ ինչպիսի՞ն էք տեսնում Երեւանում իրականացւող շինարարութեան ճարտարապետական լուծումները: Ի՞նչ կասէք ժամանակակից հայ ճարտարապետութեան մասին:
-Վարուժան Առաքելեան.– Խախտումներն անտանելի շատ են, բաւական խաթարվել է մայրաքաղաքի դէմքը, վնասւել է մայրաքաղաքի սրտի` հրապարակի, պանորաման: Չգիտեմ ո՞վ եւ ինչո՞ւ է անտեսել, թւում է, ամենատարրական քաղաքաշինական նորմերը, սակայն այսօր դրանք վերականգնելն անհամեմատ աւելի բարդ է լինելու, քան, եթէ դրանք արւած չլինէին:
Սա, թերեւս վկայում է քաղաքաշինական օրէնքների կամ բացակայութեան, կամ դրանց անլիարժէք կամ գոնէ թերի լինելու մասին: Ասեմ, որ նման բնոյթի եւ քանակութեան քաղաքաշինական նորմերի խախտումներ աշխարհի եւ ոչ մի երկրում հնարաւոր չէ տեսնել:
Նորակառոյց թաղամասերում չեն պահպանւած ինչպէս քաղաքաշինական, այնպէս էլ շինարարական նորմերը, հաշւի չեն առնւած մարդու բարեկեցութեան համար անհրաժեշտ անհատական պահանջները: Հասկանալի է, որ միանգամից ամէն ինչ հնարաւոր չէ շտկել եւ, բնականաբար, այլ երկրներում, ասնեք, ԱՄՆ-ում, գործող օրէնքներն այստեղ միանգամից ներդնել չենք կարող:
Նորակառոյց թաղամասերում չեն պահպանւած ինչպէս քաղաքաշինական, այնպէս էլ շինարարական նորմերը, հաշւի չեն առնւած մարդու բարեկեցութեան համար անհրաժեշտ անհատական պահանջները: Հասկանալի է, որ միանգամից ամէն ինչ հնարաւոր չէ շտկել եւ, բնականաբար, այլ երկրներում, ասնեք, ԱՄՆ-ում, գործող օրէնքներն այստեղ միանգամից ներդնել չենք կարող:
Բայց անպայման պէտք է վերանայել նորմերը, յստակեցնել դրանք ու իրականացնել: Երեւանն այսօր, կարելի է ասել, խեղդւում է, քանի որ սարսափելի պակասել են կանաչ տարածքները: ՀՀ գլխաւոր ճարտարապետ Նարեկ Սարգսեանի հետ զրոյցում խօսեցինք քաղաքի շահադիտական դրւածքի, շէնքերի դասաւորութեան մասին:
Հարցում.– Ի՞նչ կասէիք ՀՀ սփիւռքի նախարարութեան կողմից կազմակերպւած ճարտարապետների համահայկական հաւաքի մասին: Ի՞նչ ակնկալիքներ ունէք այս հաւաքից:
Վարուժան Առաքելեան.– Կարծում եմ, նախ պէտք է շնորհաւորել նորաստեղծ այս կառոյցի` ՀՀ սփիւռքի նախարարութեան կազմաւորումը, քանի որ մինչ այդ այն կոմիտէի կարգավիճակ ուներ, իսկ այժմ արդէն նախարարութիւն է: Ուրախ ենք նաեւ, որ Սփիւռքի համար այսքան կարեւոր կառոյցի ղեկավար է նշանակւել այսքան հմուտ, բանիմաց եւ խելացի մէկը` տիկին Յակոբեանը:
Հարցում.– Ի՞նչ կասէիք ՀՀ սփիւռքի նախարարութեան կողմից կազմակերպւած ճարտարապետների համահայկական հաւաքի մասին: Ի՞նչ ակնկալիքներ ունէք այս հաւաքից:
Վարուժան Առաքելեան.– Կարծում եմ, նախ պէտք է շնորհաւորել նորաստեղծ այս կառոյցի` ՀՀ սփիւռքի նախարարութեան կազմաւորումը, քանի որ մինչ այդ այն կոմիտէի կարգավիճակ ուներ, իսկ այժմ արդէն նախարարութիւն է: Ուրախ ենք նաեւ, որ Սփիւռքի համար այսքան կարեւոր կառոյցի ղեկավար է նշանակւել այսքան հմուտ, բանիմաց եւ խելացի մէկը` տիկին Յակոբեանը:
Կարծում եմ, սփիւռքի նախարարության հիմնական խնդիրը հայութեան տունդարձն է, նրանց վերադարձը Հայրենիք` «վերադարձ դէպի Հայրենիք» կարգախօսով: Չմօռանանք Սիլւա Կապուտիկեանի խօսքերը «Ո՞ւմ ենք թողնում մեր շիրիմները եւ գնում»: Նորից նոր-նոր գաղութներ են ստեղծւում, մենք չպէտք է մեր ունեցածը թողնենք ուրիշներին ու գնանք ուրիշների սարքածի վրայ:
Կարծում եմ, այս` ճարտարապետների համահայկական հաւաքը, կարեւոր նշանակութիւն ունեցաւ աշխարհի հայ ճարտարապետներին համախմբելու, ինչու չէ` նաեւ ծանօթացնելու եւ բարեկամացնելու գործում: Այս հաւաքի ամենակարեւոր ձեռքբերումն այն էր, որ ստեղծւեց ճարտարապետների համահայկական միութիւն: Եթէ այս միութիւնն իրականում գործի ու յստակ կատարի իր առաքելութիւնը, վստահ եմ, շատ բաներ իրենց դրական լուծումը կստանան:
Կարծում եմ, այս` ճարտարապետների համահայկական հաւաքը, կարեւոր նշանակութիւն ունեցաւ աշխարհի հայ ճարտարապետներին համախմբելու, ինչու չէ` նաեւ ծանօթացնելու եւ բարեկամացնելու գործում: Այս հաւաքի ամենակարեւոր ձեռքբերումն այն էր, որ ստեղծւեց ճարտարապետների համահայկական միութիւն: Եթէ այս միութիւնն իրականում գործի ու յստակ կատարի իր առաքելութիւնը, վստահ եմ, շատ բաներ իրենց դրական լուծումը կստանան:
ՐԱՖՖԻ Ն.Մ.
22/06.2009
***
Կարիք եմ զգում աւելացնել, որ 2007 թւականի դեկտեմբերին, Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան տարածքում գոյութիւն ունեցած Հայկական յուշակոթողներին այցելութիւն տալու նպատակով, Ճրտգ. Գէորգ Վարդանեանի եւ ճրտպ. Վարուժան Առաքելեանի ընկերակցութեամբ, այցելեցինք Իրանի կառավարութեան միջոցով վերանորոգւող Հայկական վանքերը, դրանց շարքում՝ Ս. Թադէի, Ս. Ստեփանոս Նախավկայի ու Ծոր–Ծորի վանքերը, որոնց վերանորոգման աշխատանքներին հսկում է՝ ճրտպ. Վարուժան Առաքելեանը։ Լուսանկարները պատւանում են այդ այցելութեան։
ՎԱՐԴԱՆ
Posts
4 Պատգամ:
Յարգելի պրն. Վարուժան Առաքելեան, շատ ուրախ եմ, որ վերջապէս մէկը գտնւեց որ գնահատելով ձեր գործունէութիւննն ու տարած աշխատանքները, ներկայացնի բոլոր այն ինչը, որ դուք էք կատարել ու ձեր անհատական միջոցներով ու նիւթականով՞։
Բայց միւս կողմից ցաւում ենք, որ այդ գնահատումը չկատարւեց մեր իրանահայերի միջոցով, որոնց ազգային ժառանգութիւնների պահպանումը պարտական են առաւելաբար Ձեզ։
Նոյնպէս եղաւ նաեւ Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահի կողմից, ձեզ շքանշանով պարգեւատրելու հանգամանքը, որին արժանի էիք ու չկարողացան գնահատել մեր համայնքի ազգային իշխանութիւնները։ Դա շատ ամօթալի է մր համար, ու ցաւում եմ, որ երբ Արամ կաթողիկոսը շքանշաններով պարգեւատրում է, միայն նրանց, որոնք լաւագոյն դէպքում, կատարում են նիւթական շռայլութիւններ ու «անհատական ծառայութիւններ»։ Յաջողութիւն Ձեզ ու ձեր կատարւելիք բոլոր աշխատանքներում։
Պրն. Վարդան ձեր վեբլագը կատարեալ օրաթերթ է... Յարգելի պրն. Վարդան ձեր վեբլագը կատարեալ օրաթերթ է դարձել ու շնորհաւորում եմ ձեզ։ Ձեր մաջազի օրաթերթը շատ է սիրւում մեր կողմից ու ցանկանում ենք նրան ամէն օր տեսնել իր հետաքրքիր ու շուտ ու արագ թարմացող նիւթրով։ Այս թերթի նիւթերը այնպէս են, որ ուրիշ ոչ մի տեղ չենք գտնում, եւ դա շատ տքնաջան աշխատանք է պահանջում, որի համար յայտնում ենք մեր շնորհակալութիւնը։
Յաջողութիւն ձեզ։
Սիրելի պարոն Վարուժան Առաքելեան
Ձեր նման անձնազոհ անձիք, որոնք իրենց անհատական հնարաւորութիւններով ու միջոցներով են փայլուն պահում համայնքի կերպարը, շատ քիչ են, կամ գրեթէ չկան։ Վարձքներտ ի կատար ու յաջողութիւն Ձեզ։
Սիրելի պարոն Վարուժան Առաքելեան
Ձեր նման անձնազոհ անձիք, որոնք իրենց անհատական հնարաւորութիւններով ու միջոցներով են փայլուն պահում համայնքի կերպարը, շատ քիչ են, կամ գրեթէ չկան։ Վարձքներտ ի կատար ու յաջողութիւն Ձեզ։
Post a Comment