ՏՐԱՄԱԳԻԾ

**Չճանաչւած մի հանրապետութիւն էք: Ինչո՞ւ էք պայքարում անկախութեան` այլ ոչ թէ Հայաստանին միանալու համար:
***1988 թւականին անկախութեան շարժման ժամանակ` «Միացում Հայաստանին» կարգախօսով մարդիկ փողոց դուրս եկան: Սակայն ԽՍՀՄ փլուզումից յետոյ, այդ ժամանակաշրջանի օրէնքների համաձայն` Ղարաբաղը ինքնավար շրջան լինելով հանդէրձ, ինքնորոշւելու իրաւունք ունէր: Այդ պատճառով անկախանալու նպատակ դրեցինք: Այդպէս ԽՍՀՄ օրէնքը չենք խախտել:
**Այս շրջանում, որ միանաք Հայաստանին, շատ կարեւոր ուժ ձեռք չէ՞ք բերի:
***Դա շատ կարեւոր հարց չէ: Մենք Հայաստանի հետ ունենք համագործակցութիւն` կրթութեան, պաշտպանութեան, տնտեսութեան ոլորտներում: Հայաստանը մեր անվտանգութեան երաշխաւորն է: Այդ պատճառով, միացումը` պարզապէս տեխնիկական խնդիր է:
**Չնայած, որ այսքան մօտ էք, ինչո՞ւ Հայաստանը ձեզ պաշտօնապէս չի ճանաչում:
***Դա քաղաքական խնդիր է: Հայաստանը չի ցանկանում միակողմանի ճանաչում: Նախ, ցանկանում է, որ միջազգային հանրութիւնը ճանաչի: Մտածում է, որ հակառակ դէպքում` գործընթացին վնաս կը հասցւի:
**Հայաստանի համար թանկ ապրանք էք հանդիսանում: Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի հետ փակ սահմանների պատճառը` դուք էք: Չճանաչւելու դէպքում` սանկցիաների աւելացման վախ չկայ՞։ Չէ՞ք զգում, որ ձեր մեծ եղբօրը փակուղու մէջ էք դրել:
***Ոչ, հայրենիքը արժէքով չեն չափում: Ինչ շրջափակում էլ ուզում է լինի եւ թէկուզ 100 տարի տեւի` հայրենիքը տնտեսական շահի համար չի վաճառւելու:
**Ասում էք Հայաստանը Ղարաբաղը դիտում է որպէս հայրենիք՞։
***Անշուշտ: Հայրենիք ասելով` հասկանում ենք երկու պետութիւն եւ մէկ հայրենիք:
**Խօսում են, որ հայ-թուրքական ստորագրւած արձանագրութիւնները, կեանքի չեն կոչւի, եթէ Ղարաբաղի հարցը չլուծւի: Լուծում ասելով, հասկանում են, որ առաջին փուլում Ղարաբաղի յարակից շրջաններից պէտք է դուրս գաք: Դրան պատրաստ էք՞։
***Մեզ համար Հայաստան-Թուրքիա հաշտեցումը եւ Ղարաբաղի խնդիրը տարբեր բաներ են: Եթէ Թուրքիան Ղարաբաղը տեսնում է, որպէս պայման սահմանը բացելու համար, նշանակում է, որ սահմանը չի բացւելու: Ղարաբաղի ժողովուրդը առանց իր ինքնորոշման իրաւունքը ճանաչելու` որեւէ զիջման չի գնալու:
**Ձեր ասած զիջումները որո՞նք են:
***Երբ կը նստենք սեղանի շուրջ, այն ժամանակ կխօսենք փոխադարձ տալիք-առնելիքների մասին: Մենք պարզապէս, մեր ժողովրդի ճանաչման համար ենք պայքարում:
**Այսինքն, Լաչինի միջանցքի եւ միւս շրջանների վերադարձի հարցը չէ՞ք քննարկում։
***Ոչ, նոյնիսկ չենք էլ մտածում: Մինչ բանակցող կողմ լինելը` մեր դիրքորոշումը չենք փոխելու:
**Այս կոշտ դիրքորոշումը` ձեզ վնաս չի՞ տալիս։ Լեռների արանքում պատսպարւել էք: Սահմանների բացումը կը նշանակի, որ ձեր կեանքի զարկերակը կսկսի բացւել:
***Ինչպէս արդէն նշեցի` հայրենիքը արժէքով չեն չափում: Հնարաւոր է, որ այսօր մեր կեանքի պայմանները ամենալաւը չեն, սակայն ընդունելի պայմաններ են: Թուրք պաշտօնեաները թող տեսնեն, որ այստեղ ինքնասիրութիւն կայ: Մենք երբէք զաւթիչ չենք եղել:
**Բայց ամբողջ աշխարհը ձեզ այդպիսին է տեսնում: Քարտէզի վրայ` դուք ադրբեջանական հողերում էք:
***Ձեզ հետ համամիտ չեմ: Մենք պայքարը սկսեցինք, ոչ թէ հողի պահանջի, այլ ինքնորոշման համար: Սակայն, ցաւօք սրտի, պատերազմը իր օրէնքներն է թելադրում:
**Ադրբեջանցիները ասում են, որ առաջինը դուք էք կրակել:
***Ադրբեջանը սկսելով իր հողերից հայերի մաքրումը` Նախիջեւանից մեզ լրիւ վերացրեցին: Սումգայիթում եւ Բաքւում էլ մեծ կոտորածներ եղան:
**Չէ՞ք ժխտում, որ Խոջալուի իրադարձութիւնների ժամանակ` 1300 ադրբեջանցի է զոհւել:
***Խոջալուի դէպքերը տեղի են ունեցել 1992 թւականին` պատերազմական իրավիճակում: Քաղաքացիական զոհեր եղել են, սակայն քաղաքացիական անձանց համար միջանցք բացել էինք: Ադրբեջանցիները Խոջալուն այլ կերպ են պատմում: Մեզ պաշտպանելու համար` ստիպւած էինք վերցնել Խոջալուն:
**Պատերազմական իրավիճակի մասին մի տեսակ զղջումով էք խօսում: 1915 թւականի իրադարձութիւնները պատերազմական իրավիճակում էին:
***Մենք խօսում ենք 1915 թւականի մասին, որպէս պետական քաղաքականութիւն: Իսկ այստեղ` պատերազմի ընթացքում պարզապէս զոհեր են եղել: Դա չի եղել սիստեմատիկ քաղաքականութիւն:
**1915 թւականը հիմնականում Սփիւռքի հայերի գոյութեան կարեւոր մի մասն է կազմում: Մենք այստեղ չզգացինք նման բան:
***1915-ի ուղղակի վերապրածները` սփիւռքահայերն են: Մենք նրանց ցաւը կիսում ենք, սակայն այդ օրերի վկան չենք եղել: 1915-ի շարունակութիւնը` եղաւ 1992-ին: Ադրբեջանցիներն էլ ցանկացան հայերին այստեղից ամբողջովին մաքրէին:
**Ի՞նչն է այս հողերը այդքան արժէքաւոր դարձնում:
***Պարզապէս հայրենիք լինելը: Ամբողջ ցեղս այստեղ է: Պապերիս գերեզմանները կարող եմ ցոյց տալ: Ուզում եմ, որ իմ որդին էլ այստեղ` իմ գերեզմանի վերեւում աղօթի: Խնդիրը ադրբեջանցիներինն է: Եթէ ինձ մի քանի սերունդ առաջ մահացած ադրբեջանցու գերեզման ցոյց տաք` իմ պնդումներից կը հրաժարւեմ:
**Այս իրավիճակը փոխելու համար ի՞նչ էք անում: Օրինակ, տարիներ ի վեր այս խնդրով աշխատող Մինսկի խմբից ձեզ օգուտ կայ՞։
***Մինսկի խմբի հետ պարբերաբար հանդիպում ենք: Նոյն բաները նրանց ենք ասում:
1988-ից այս կողմ, բոլոր ջանքերը անարդիւնք են եղել, որովհետեւ մեզ գործընթացում չեն ներառել: Ինչքան էլ, որ Հայաստանի հետ համագործակցում ենք` այնքան էլ ճիշտ չէ, որ Հայաստանը մեր փոխարէն որոշում կայացնի: Այդ պատճառով Լեւոն Տէր Պետրոսեանը` 1998 թւականին հրաժարական տւեց:
**Չէ՞ք կասկածում, որ Սերժ Սարգսեանը, առանց ձեր հաւանութեան, այս խնդրում խոստումներ տայ:
***Ոչ, առանց մեր հաւանութեան Ղարաբաղի խնդրում որեւէ զիջման խօսք չի կարող տրւել: