Today’s Zaman. Արձանագրութիւնները չի կարելի մեկնաբանել որպէս Հայերի՝ Ցեղասպանութեան ճանաչմանն ուղղւած ջանքերի աւարտ
12:18 / 30.11.2009
Հոկտեմբերի 10-ին Ցիւրիխում ստորագրւած հայ-թուրքական արձանագրութիւնները շարունակում են քննարկւել երկու երկրներում, իր էջերում գրում է թուրքական Today’s Zaman-ը։
Թերթը յիշեցնում է, որ «այդ նախաձեռնութիւնը սկզբնական շրջանում ողջունւեց խանդավառվածների եւ հաւանութեան չարժանցաւ քննադատների կողմից։ Եւ այս ամէնը՝ յոյսերով ու վախերով։ Սակայն այժմ քննարկումներն առաւել նրբերանգային բնոյթ են կրում։
Վերոնշեալ փաստաթղթերը կասկածներ են առաջացնում ինչպէս Հայաստանում, այնպէս էլ Թուրքիայում, այնպէս որ դեռ շատ վաղ է խօսել յաջողութեան մասին։ Կան բազմաթիւ բաց հարցեր, որոնցից մէկն էլ ղարաբաղեան հիմնախնդիրն է։ Ժամանակի հաշւարկը չի սկսւել արձանագրութիւնների ստորագրման պահից, այն կսկսւի, երբ դրանք կը վաւերացւեն երկու երկրների խորհրդարաններում։ Ոչ ոքի համար գաղտնիք չէ, որ Թուրքիան առաջընթացի յոյս ունի, եթէ Հայաստանը խորհրդարանական քւէարկութիւնից առաջ „գրաւեալ“ տարածքներից դուրս բերի իր զինւած ուժերը։ Եւ քանի որ այդ հարցը ներառւած չէ արձանագրութիւնների օրակարգում, Հայաստանը կարող է պնդել, որ ամէն ինչ ընթանում է առանց նախապայմանների, այն ժամանակ, երբ Թուրքիան կարող է հաւատացնել Ադրբեջանին, որ երկու գործընթացները փոխկապակցւած են։
ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեանի փոքր քայլին Թուրքիան կպատասխանի մեծով, ինչը ձեռնտու տարբերակ կդառնայ Հայաստանի, Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի համար, քանի որ տարածաշրջանը վերջապէս կայունութեան եւ բարգաւճման հեռանկարներ կունենայ»։
Յետոյ թերթը նշում է, որ «արձանագութիւններում առկայ ամենահակասական հարցը պատմական արխիւներն ու փաստերն ուսումնասիրող միջ–կառավարական յանձնաժողով ստեղծելու հարցն է։ Դա Թուրքիայի յաղթանակն է համարւում, քանի որ „ուսումնասիրութիւնների“ ընթացքում երրորդ երկրները զերծ կը մնան Օսմանեան կայսրութիւնում իրականացւած Հայոց Ցեղասպանութեան փաստով համապատասխան բանաձեւերից։ Հայաստանն անհանգստանում է նաեւ այն պատճառով, որ այդ յանձնաժողովի ուսումնասիրութիւններն անաչառ չեն լինի, քանի որ գիտնականներն ու պատմաբանները ելոյթ կունենան իրենց երկրների անունից։ Ոչ մի կասկած չկայ նրանում, որ այդ գործընթացի իւրաքանչիւր քայլ քննադատաբար կընդունւի ամբողջ աշխարհի հայերի եւ թուրքերի կողմից։
Պայքարը կնթանայ ակադեմիական, քաղաքական եւ իրաւական մակարդակներով։ Չմոռանանք նաեւ, որ մօտենում է 2015թ., իսկ դա նշանակում է, որ 1915թ. Օսմանեան Թուրքիայում տեղի ունեցած իրադարձութիւններին առաւել մեծ ուշադրութիւն է դարձւելու։
Շատ թուրքեր վստահ են, որ Հայաստանի կառավարութիւնն ընդունակ է վերահսկել հայկական Սփիւռքի՝ երրորդ երկրների խորհրդարաններում համապատասխան բանաձեւեր ներկայացնելու ջանքերը։ Սակայն այդ սպասումները անհիմն են եւ կարող են հետընթացի բերել։ Եւ շատ կարեւոր է, որ Թուրքիայում արձանագրութիւնների մի քանի կէտեր չմեկնաբանեն որպէս հայերի՝ Ցեղասպանութեան ճանաչմանն ուղղւած ջանքերի աւարտ»։
Թերթը յիշեցնում է, որ «այդ նախաձեռնութիւնը սկզբնական շրջանում ողջունւեց խանդավառվածների եւ հաւանութեան չարժանցաւ քննադատների կողմից։ Եւ այս ամէնը՝ յոյսերով ու վախերով։ Սակայն այժմ քննարկումներն առաւել նրբերանգային բնոյթ են կրում։
Վերոնշեալ փաստաթղթերը կասկածներ են առաջացնում ինչպէս Հայաստանում, այնպէս էլ Թուրքիայում, այնպէս որ դեռ շատ վաղ է խօսել յաջողութեան մասին։ Կան բազմաթիւ բաց հարցեր, որոնցից մէկն էլ ղարաբաղեան հիմնախնդիրն է։ Ժամանակի հաշւարկը չի սկսւել արձանագրութիւնների ստորագրման պահից, այն կսկսւի, երբ դրանք կը վաւերացւեն երկու երկրների խորհրդարաններում։ Ոչ ոքի համար գաղտնիք չէ, որ Թուրքիան առաջընթացի յոյս ունի, եթէ Հայաստանը խորհրդարանական քւէարկութիւնից առաջ „գրաւեալ“ տարածքներից դուրս բերի իր զինւած ուժերը։ Եւ քանի որ այդ հարցը ներառւած չէ արձանագրութիւնների օրակարգում, Հայաստանը կարող է պնդել, որ ամէն ինչ ընթանում է առանց նախապայմանների, այն ժամանակ, երբ Թուրքիան կարող է հաւատացնել Ադրբեջանին, որ երկու գործընթացները փոխկապակցւած են։
ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեանի փոքր քայլին Թուրքիան կպատասխանի մեծով, ինչը ձեռնտու տարբերակ կդառնայ Հայաստանի, Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի համար, քանի որ տարածաշրջանը վերջապէս կայունութեան եւ բարգաւճման հեռանկարներ կունենայ»։
Յետոյ թերթը նշում է, որ «արձանագութիւններում առկայ ամենահակասական հարցը պատմական արխիւներն ու փաստերն ուսումնասիրող միջ–կառավարական յանձնաժողով ստեղծելու հարցն է։ Դա Թուրքիայի յաղթանակն է համարւում, քանի որ „ուսումնասիրութիւնների“ ընթացքում երրորդ երկրները զերծ կը մնան Օսմանեան կայսրութիւնում իրականացւած Հայոց Ցեղասպանութեան փաստով համապատասխան բանաձեւերից։ Հայաստանն անհանգստանում է նաեւ այն պատճառով, որ այդ յանձնաժողովի ուսումնասիրութիւններն անաչառ չեն լինի, քանի որ գիտնականներն ու պատմաբանները ելոյթ կունենան իրենց երկրների անունից։ Ոչ մի կասկած չկայ նրանում, որ այդ գործընթացի իւրաքանչիւր քայլ քննադատաբար կընդունւի ամբողջ աշխարհի հայերի եւ թուրքերի կողմից։
Պայքարը կնթանայ ակադեմիական, քաղաքական եւ իրաւական մակարդակներով։ Չմոռանանք նաեւ, որ մօտենում է 2015թ., իսկ դա նշանակում է, որ 1915թ. Օսմանեան Թուրքիայում տեղի ունեցած իրադարձութիւններին առաւել մեծ ուշադրութիւն է դարձւելու։
Շատ թուրքեր վստահ են, որ Հայաստանի կառավարութիւնն ընդունակ է վերահսկել հայկական Սփիւռքի՝ երրորդ երկրների խորհրդարաններում համապատասխան բանաձեւեր ներկայացնելու ջանքերը։ Սակայն այդ սպասումները անհիմն են եւ կարող են հետընթացի բերել։ Եւ շատ կարեւոր է, որ Թուրքիայում արձանագրութիւնների մի քանի կէտեր չմեկնաբանեն որպէս հայերի՝ Ցեղասպանութեան ճանաչմանն ուղղւած ջանքերի աւարտ»։
Լուրեր Հայաստանից
Posts
0 Պատգամ:
Post a Comment