ՏՐԱՄԱԳԻԾ
Ո՞րն է մեր յենւելու պատը...,
Ամուր շաղախով...
Թէեւ մանկութիւնից մուսուլման խաղընկերներ շատ եմ ունեցել, սակայն շփումներս նրանց հետ աւելի սեղմացան, երբ պատանի տարիքից արդէն պարսկական դպրոց յաճախեցի: Մեր դպրոցի աշակերտութեան թւի կէսը մուսուլման ու միւս կէսը հայեր էին: Չափազանց սերտ ու բարեկամական ընկերութեան մթնոլորտ էր տիրում դպրոցում: Աւելի շատ հետաքրքրւած էինք միմեանց սովորութիւններով, աւանդութիւններով ու կրօնական հարցերով:
Եւ այդ բոլորը կատարւում էին յարգանքի ու բարեկամական սահմաններում: Այդ ժամանակաշրջանից սկսեցի հետաքրքրւել Իսլամի ու դրա սկզբունքների մասին, այնպէս որ հարցադրումներս սկսեց դպրոցի «Ֆեղհ»-ի ուսուցչից ու շարունակւեց... մինչե՜ւ հասայ Ղոմ...:
Յետոյ երիտասարդ տարիքում իմացայ, որ այն ինչ, որ ես եմ կատարում կոչւում է՝ «Բաղդատական Աստւածաբանութիւն», որը նաեւ համալսարանական գիտական ճիւղ է:Շփումներս ծաւալւեցին ու ուսումնասիրութեան ուղղութեամբ ոտքս բացւեց իսլամական գիտական կենտրոններ ու բարձրաստիճան կրօնապետների րասենեակները: Տարիներ առաջ ուսումնասիրութիւններս լրացնելու նպատակով բարձրաստիճան կրօնապետների գրասենեակը կրօնական Ղոմ քաղաքում:Հանդիպման վայրում, որտեղ լեցուն էր կրօնական հազարաւոր գրքերով «ծալապատիկ» նստած էի, երբ այաթօլլահը ներս մտաւ ու տեղաւորւեց իր անկիւնում:
Սկզբնական բարեգալստեան խօսքից յետոյ, նա անմիջապէս ինձանից ուզեց, որ թիկունքս յենեմ պատին... եւ անմիջապէս տրամաբանեց, որ այս պատը շատ ամուր է... ապաւինէք այս պատին ու վստահէք դրա ամրութեանը...
+++
Վերադարձին, Ղոմից մինչեւ Թեհրան, եւ երկար տարիներից սկսած մինչեւ այսօր մտածեցի նրա այս խօսքի մասին ու ինչ որ ենթադրութիւններ կատարեցի: Երբ շատ եմ խորհում, աւելի հաստատ համոզում է պատում մտքիս, այն բանի մասին, որ մեր համայնքային որոշ հարցերի լուծման հարցում, պետական շրջանակների հետ զուգընթաց ինչ մեծ դերակատարութիւն ունեցաւ այդ ամուր պատը...
+++
Պատը տարբեր իմաստներ է կարող ունենալ: Կարող է պատնէշ, արգելք նշանակի, գուցէ ամուր յենակ՝ վստահութեամբ թիկնելու համար, եւ կարելի է նաեւ փտած լինելով փլւի մարդկանց գլխին...: Բայց մենք այսօր խօսում ենք այն պատի մասին, որը յենակ լինելով կարելի է վստահօրէն թիկնել դրան, եւ այդ ամուր պատին ապաւինելով, ամենայն վստահութեամբ կատարել՝ անկատարելին...պատ, որ պաշտպան լինելով, նաեւ յենարան է...
Բայց պատ լսելիս չեմ կարող չյիշել մանկական դասընկեր Վահիկին, որ մեռաւ «Քուչէ Մադադ»-ի գարաժի ցեխէ պատն իր վրայ փլւելով, ձմռան մի տխուր ու ձիւնոտ օր, երբ դպրոցից տուն էր վերադառնում կէսօրին, երբ տարրական երրորդ բաժանմունքի աշակերտ էինք......
Եւ այսօր էլ չեմ կարող մոռանալ Վահիկին, երբ համայնքում դեռ չփտած պատեր են փլւում սերունդների ու նրանց ապագայի վրայ եւ արդիւնքում հողաթումբ դառնում հազարաւոր իղձերի, փափագների ու չիրագործւած նպատակների գերեզմանների վրայ...Վատատեսութեան ու անվստահութեան սերմ չեմ ուզում ցանել, թէեւ ոմանք իրենց բառով ու բանով ու գործով հէնց դա են փոխանցում հանրութեանը:
Եկէք խօսենք այն պատի մասին, որին ապաւինելով պիտի ամրակուռ կամքով անկարելին դարձնենք կարելի: Համայնքի մէջ բարեբախտաբար բազմաթիւ են նման պատերը (ապաւինելու վստահելի յենակ-պատերը), որոնք ճիշտ ու նպատակայարմար ձեւով չօգտագործելու դէպքում՝ դժբախտաբար անպայմանօրէն վերածւելու են փթած փլւող պատերի, որոնք յենարան դառնալու փոխարէն բեռ են դառնում մարդկանց ուսերին ..: Դրանցից կարեւորներն են՝ եկեղեցին, դպրոցը, միութիւնը, ... եւ այլն:
Հայոց Եկեղեցին մինչեւ այն ժամանակ է վստահելի պատ, որին կարելի է ապաւինել որպէս հաւատացեալներ, երբ քարոզում է Աստծոյ պատգամը՝ Հայոց Առաքելական եկեղեցու սկզբունքներով, որը միաժամանակ խօսք ունի ասելու 21-րդ դարի մարտահրաւէրների մասին, եւ որը միաժամանակ հիմնւելով Աստւածաշնչին ու մեր եկեղեցու (Հայոց Առաքելական) հիմնական համոզումներին ու հաւատամքին, հանգոյցները ատամի փոխարէն՝ ձեռքով բացելու ելքեր է առաջադրում: Եկեղեցին՝ իր դիտարաններով ու ամուր պարիսպներով...
Դպրոցն էլ ամէն համայնքերում ճակատագրական դերակատարութիւն ունի սերունդներին մեր ազգային աւանդութիւնների ու սովորութիւնների համաձայն դաստիարակելու եւ կրթելու ուղղութեամբ: Այսքանը լոզունգանման կարգախօս էր, որ ընդհանրապէս ասւում է, երբ խօսքը վերաբերում է դպրոցներին՝ կրթական օջախներին: Բայց դպրոցը ներկայ ժամանակաշրջանում ունի նաեւ ուրիշ իմաստ ու բացատրութիւն, որը հրամայական անհրաժեշտութիւն լինելով, գործադրական ուժ պիտի ստանայ մարմինների կողմից. այսպիսով, դպրոցն իրականութեան մէջ ընտանիքի հետ համահաւասար նշանակութիւն ունեցող մի ուրիշ ընտանիք է, եւ որի վերահսկումը պահանջում է կրկնակի հոգատարութիւն՝ թէ՛ դաստիարակների եւ թէ՛ ընտանիքների կողմից:
Դպրոցն այն վայրն է, որտեղ համահաւասար իրաւունքներով մուտք են գործում տեղական զանազան մշակոյթներ, սովորութիւններ, վարք ու բարք, դաստիարակութիւն ու աւանդութիւններ ունեցող հայորդիներ: Իրականութեան մէջ դպրոցն համարւում է երեխայի հասարակական կեանքի առաջին փորձադաշտը: Առողջ ու հարազատ ասպարէզ, որը անուշադրութեան հետեւանքով կարող է վերածւի փլւող պատերով շրջապատւած մի աւերակի...:
Ուշադրութիւ՛ն դպրոցի պատասխանատուների, եւ ուշադրութիւ՛ն ընտանիքների կողմից: Այս մասին բոլորովին չեմ ուզում օրինակներ թւել, քանզի յանձնառու եւ փորձառութիւններով հարուստ պատասխանատուները լաւապէս գիտեն թէ՝ խօսքն ինչի մասին է... Այստեղ էլ հարկաւոր են վստահելի շաղախով բարձրացւած ամուր պատեր..., պաշտպան ու յենակ դարձած պարիսպներ՝ իրենց դարպասներով:
Պարագան նոյնն է միութիւններում: Ճիշտ այնպէս, որ այս սիւնակում հարցերը չենք քննարկում 360 աստիճան տրամագծի տեսադաշտում, այստեղ էլ եկեղեցին ու դպրոցն ու միութիւնն ու նման հանրային վայրերը չենք տեսնում միայն չորս պատերով շրջապատւած կացարաններ, որտեղ մարդիկ աղօթում ու սովորում ու մարզւում են՝ ե՛ւ մտքով, ե՛ւ հոգով...
Այդ տեսակ վայրերում տեսնում ենք դրանցից ամենակարեւորը: Թիկնելու համար յարմար ու վստահելի պատի մասին է խօսքը: Այն պատը, որին թիկնելով, ու ապաւինելով դրան որպէս յենարան, կարողանալու ենք անկարելին դարձնել կարելի...
Դեռ այդ հերոսական ակտի սպասելիքն էլ չունենք: Պարզապէս կատարել այն ինչ կարելի է... Պարզապէս նրա համար, որ եթէ առաջխաղացք չենք ունենում, գոնէ չնահանջենք, բաւարարւենք տեղքայլով... թէեւ այսքան սեմինարներից ու համագումարներից ու գնալ-գալուց ու «վերաորակաւորումներից»... ու... յետոյ ամօթ է այսպիսի եզրայանգումի հասնելը...
+++
Եթէ իրատեսօրէն մօտենանք հարցերին, համոզւած կը լինենք, որ այստեղ ոչինչ չի չափազանցւել: Եւ բոլորս էլ համոզւած ենք, որ՝ որակ է իջել... մակարդակ է անձնատուր եղել... բառի բուն իմաստով որակ է իջել, այն էլ ոչ թէ աննշան, այլ ահռելի չափով... որը սարսափ է առաջացնում համայնքի ապագայով սրտցաւ հետաքրքրւողների մէջ... եւ գուցէ հէնց այդ պատճառով է, որ ոմանք, հեռու ափերից արդէն խաչ են պատրաստում են փլւած համայնքի շիրիմի վրայ տնկելու համար...
Ահա այդ դաւադրութիւնը խափանելու համար է, որ բոլորս միասին, առանց զառանցումային լոզունգներ ու կարգախօսներ շեփորելով պիտի վերականգնեցնենք մեր համայնքի պատշաճ վարկն ու որակը, փառքն ու պատիւը, շուքն ու հրապուրանքը, եւ բոլոր այն ինչը, որ խլւեց մեզանից չգիտես սկսած ո՞ր ժամանակաշրջանից եւ ինչո՞ւ...
+++
... Բայց այդ ամենից առաջ, նախ պիտի ճշտել թէ՝ որն է մեր համայնքի վստահելի պատը, որին թիկնելով պիտի շտկենք մեր թիկունքը..., պատ՝ որը նաեւ պարիսպ է, խոր արմատներով ու ամուր շաղախով... ... Եւ որը օժտւած է հզօր դիտարաններով... Իսկ թէ՝ այդ պատը, ինքն ինչի՞ն է յենւել... երբեմն «յենարան»ներն իրենք՝ թիկնում են փլւած պատերին... թող ստուգեն ստուգիչները...
+++
Թող ների ինձ, բայց թողէք Վահիկն ու իր վրայ փլւած պատը մնայ հէնց պատմութեան մէջ ու որեւէ առիթ չստեղծւի նրան յիշելու համար...Միայն թէ չմոռանանք, որ այսօր ոչ միայն դպրոցների, միութիւնների ու եկեղեցիների շէնքերն ու պատերն են կարեւոր, այլ նաեւ այն ին՛չ որ կատարւում են այնտեղերում...
Այս մասին մոռացել ենք կարծես, եթէ այդպէս է՝ թո՛ղ Վահիկը չիմանայ..., եւ բոլոր նրանք, որոնք թէ՛ Հայոց դպրոց, թէ՛ Հայոց եկեղեցի, եւ թէ՛ Հայկական միութիւններ են յաճախել, ու այս օրերին պատրաստւում ենք ոգեկոչել նրանց անմոռաց յիշատակը՝ Թեհրան – Երեւան տխուր չւերթի վերջին ուղեւորներին..., Արմէն, Արա, Թադէ, Նայիրի, Շողեր, եւ.... շատեր...
ՁԵՐԴ՝
ՎԱՐԴԱՆ
Posts
2 Պատգամ:
Shad hianali grich oonek bayts apsos vor kick ek groom. Abrek
yergar endmijoomix hedo shad hajeli er gartal zer hodvace. Anchap gravich grich oonek. Varzknerd gadar.
Post a Comment