ՍՈՒՄԳԱՅԻԹեԱՆ ՋԱՐԴԵՐՆ ԻՐԱԿԱՆԱՑՒԵԼ ԵՆ ԱԴՐԲԵՋԱՆԻ ԻՇԽԱՆՈՒԹԻՒՆՆԵՐԻ ՀՈՎԱՆԱՒՈՐՈՒԹԵԱՄԲ
Վերջերս ՀՀ գլխաւոր դատախազութիւնը նախաձեռնել էր Սումգայիթում ադրբեջանցիների վայրագութիւնները փաստող ապացոյցների ու պատմութիւնների տեղադրումը համացանցում: Արխիւը հսկայական էր, աւելի քան 37 հատոր` լուսանկարներ, ականատեսների վկայութիւններ, պատմութիւններ:
ՀՀ գլխաւոր դատախազի մամուլի խօսնակ Սոնա Տռուզեանը փաստեց, որ էլեկտրոնային արխիւի ստեղծումն ընթացքի մէջ է: «Արխիւացւում են ոչ միայն Սումգայիթի ջարդերի կապակցութեամբ խորհրդային դատախազութեան յարուցած քրէական գործերի շրջանակներում Հայաստանի դատախազութիւնում եղած նիւթերը, այլեւ յարակից այլ քրէական նիւթեր: Այդ օրերին զուգահեռաբար յարուցւել էր մէկ այլ քրէական գործ խորհրդային դատախազութիւնից այն հայ գործիչների նկատմամբ, ովքեր փորձում էին իրականութիւնը ներկայացնել հանրութեանը, բարձրաձայնել ջարդարարութիւնները: Խորհրդային դատախազութիւնը դա ներկայացրեց որպէս ազգամիջեան թշնամանք սերմանելու մի քայլ, բայց երբ այդ գործն ուղարկւեց Հայաստանի դատախազութիւն, կարճւեց այն հիմնաւորմամբ, որ գործիչները ոչ թէ թշնամանք էին սերմանում, այլ ներկայացնում իրականութիւնը», ներկայացնում է Սոնա Տռուզեանը:
Արխիւում կան ականատեսների վկայութիւններ, պատմութիւններ, թէ ինչպէս են տեղի ունեցել այդ վայրագութիւնները, ինչպէս էր ամբոխն առանց տարբերակման` կնոջ, թէ տղամարդու, երեխայի, թէ զառամեալի, բռնութեան ենթարկում: «Կան փաստեր, թէ ինչպէս է այդ ամէնին լուռ հետեւել ոստիկանութիւնը, աւելին, բազմաթիւ վկայութիւններում ասւում է, որ հէնց իրենք են ճանապարհներ բացել ամբոխի համար:
Ջարդերն ուղղորդում էր Սումգայիթի առաջին քարտուղար Մուսլայիմ Զադէն` յորդորելով, թէ կարող էք ամէն ինչ անել, միայն պետական գոյքին ձեռք չտաք: Բացի այդ, վայրագութիւն կատարողների ձեռքերին եղել են ցուցակները հասցէներով, թէ որտեղ են ապրում հայերը: Այդ ամէնը յուշում է, որ Սումգայիթեան ջարդերը եղել են կազմակերպւած», նկատում է Սոնա Տռուզեանը:
Ջարդերն ուղղորդում էր Սումգայիթի առաջին քարտուղար Մուսլայիմ Զադէն` յորդորելով, թէ կարող էք ամէն ինչ անել, միայն պետական գոյքին ձեռք չտաք: Բացի այդ, վայրագութիւն կատարողների ձեռքերին եղել են ցուցակները հասցէներով, թէ որտեղ են ապրում հայերը: Այդ ամէնը յուշում է, որ Սումգայիթեան ջարդերը եղել են կազմակերպւած», նկատում է Սոնա Տռուզեանը:
«Այլատեացութեան կանխարգելման նախաձեռնութիւն» ՀԿ նախագահ Սամուէլ Մարտիրոսեանն էլ յաւելեց, թէ վկայութիւնները փաստում են, որ ջարդարարներն ունեցել են ղեկավարներ: «Բացի նրանից, որ ունեցել են ցուցակներ, հայերի բնակարաններում հեռախօսներն անջատւած էին, իսկ ադրբեջանական բնակարաններում` ոչ:
Մի շարք վկայութիւններ փաստում են, որ ադրբեջանական պաշտօնեաները ոչ միայն կազմակերպել են, այլեւ անմիջական մասնակցութիւն են ունեցել: Տասնեակ վկայութիւններում կան տողեր, որտեղ ասւում է, որ ջարդարարների մէջ տեսել են ակնառու պաշտօնեաների», ասաց Մարտիրոսեանը: Գլխավոր դատախազի մամուլի խօսնակն էլ յաւելեց, որ բացի Սումգայիթի ջարդերի մասին պատմող վկայութիւններից, դատախազութեան արխիւն աւելացել է 1992-ին Մարտակերտի շրջանի Մարաղա գիւղում տեղի ունեցած կոտորածի վերաբերեալ նիւթերով:
«Այդ կապակցութեամբ Ղարաբաղի դատախազութիւնը յարուցել էր քրէական գործ՝ ցեղասպանութեան եւ մարդկութեան դէմ ուղղւած յանցագործութեան յատկանիշներով: Թէպետ մեղաւորները պատասխանատւութեան չենթարկւեցին, բայց կան այդ վայրագութիւններն ապացուցող փաստեր:
Վերջերս ԼՂՀ դատախազութիւնն այդ նիւթերն ուղարկեց Երեւան՝ էլեկտրոնային գրադարանում ներկայացնելու համար», ասաց Տռուզեանը: Ղարաբաղից ուղարկւած փաստերն ու վկայութիւնները պատմում են, թէ ինչպէս են Մարաղա գիւղում դաժանութեամբ սպանել 60 խաղաղ բնակչի, իսկ 70 խաղաղ բնակչի պատանդ են վերցրել:
1991-ի հուլիսի 7-ին Ադրբեջանի ՍՍՀ ՆԳՆ միլիցիայի յատուկ նշանակութեան ստորաբաժանման աշխատակիցները Սրխաւեանդ գիւղում գործող ահաբեկչական խմբի անդամների գլխաւորութեամբ, անձնագրային ռեժիմի ստուգման պատրւակով ներկայանալով Կիչան գիւղ, ազգային հողի վրայ, ապօրինի ազատութիւնից զրկել են վերոնշեալ գիւղի բնակիչ Արտօ Յակոբեանին:
1991-ի հուլիսի 7-ին Ադրբեջանի ՍՍՀ ՆԳՆ միլիցիայի յատուկ նշանակութեան ստորաբաժանման աշխատակիցները Սրխաւեանդ գիւղում գործող ահաբեկչական խմբի անդամների գլխաւորութեամբ, անձնագրային ռեժիմի ստուգման պատրւակով ներկայանալով Կիչան գիւղ, ազգային հողի վրայ, ապօրինի ազատութիւնից զրկել են վերոնշեալ գիւղի բնակիչ Արտօ Յակոբեանին:
Նրան տեղափոխել են Սրխաւեանդ գիւղ, որտեղ էթնիկական պատկանելութեան, դաւանանքի պատճառով ծեծի են ենթարկել ու տեղափոխել Շուշի քաղաքի գաղութ`(բանտ) ապօրինի կալանաւորելով խոշտանգել: Նոյն թւականի յուլիսի 12-ին Սրխաւեանդ գիւղում գործող ահաբեկչական խմբաւորումը ադրբեջանական բանակի աջակցութեամբ յարձակւելով Կիչան գիւղի վրայ, հրկիզելով՝ դաժանաբար սպանել է գիւղում մնացած մեծահասակ խաղաղ բնակիչների:
Սա ընդամենը մէկ գիւղում տեղի ունեցած ահաբեկչական գործողութիւներից մի հատւած էր, մինչդեռ այդպիսի պատմութիւններ դատախազութեան արխիւում հսկայական են: Թէ ինչպէս են յղի կնոջը մերկացրել ու ստիպել պարել, թէ ինչպէս են դաժանութեամբ սպանել երեխաների, նաեւ փաստեր, թէ ինչպէս են ադրբեջանցի բժիշկները փրկել հայ վիրաւորների կեանքը:
Սոնա Տռուզեանը նկատեց, որ նիւթերը մեծ արժէք են ներկայացնում ոչ միայն պատմաբանների համար, այլեւ՝ հետագայ սերունդներին կրթելու, իրականութիւնն ապացուցելու: «Պէտք է իմանալ, թէ իրականում ինչ է տեղի ունեցել 1988-ին Սումգայիթում կամ 1992-ին Մարաղայում: Քրէական նիւթերում պատմական իրականութիւնը փաստող հսկայական պաշար կայ», ասաց նա` յաւելելով, որ արխիւների հրատարակումը կօգնի շատերին զերծ մնալ պատմութիւնը կեղծելու հնարավորութիւններից:
Սոնա Տռուզեանը նկատեց, որ նիւթերը մեծ արժէք են ներկայացնում ոչ միայն պատմաբանների համար, այլեւ՝ հետագայ սերունդներին կրթելու, իրականութիւնն ապացուցելու: «Պէտք է իմանալ, թէ իրականում ինչ է տեղի ունեցել 1988-ին Սումգայիթում կամ 1992-ին Մարաղայում: Քրէական նիւթերում պատմական իրականութիւնը փաստող հսկայական պաշար կայ», ասաց նա` յաւելելով, որ արխիւների հրատարակումը կօգնի շատերին զերծ մնալ պատմութիւնը կեղծելու հնարավորութիւններից:
Բացի էլեկտրոնային արխիւից՝ գլխաւոր դատախազութիւնը մտադրւել է նաեւ ժողովածու հրատարակել նիւթերը հասանելի դարձնելու անգամ այն մարդկանց, ովքեր համացանցից չեն օգտւում:
Սամուէլ Մարտիրոսեանն էլ փաստեց, թէ ակնյայտ է, որ տուժածների թիւն աւելի շատ է, քան հաղորդւում է պաշտօնական տւեալներով: «Հետեւաբար մեր նպատակն է վկայութիւնների, տարբեր պատմութիւնների շնորհիւ գտնել այն մարդկանց մասին տեղեկութիւններ, որոնց մահը գաղտնի է պահւել ու չի հրապարակւել», ասաց Մարտիրոսեանը` կոչ անելով բոլորին՝ ունենալով լուսանկարներ կամ այլ վկայութիւններ, ուղարկել azerbaijangenocide@gmail.com էլեկտրոնային հասցէին:
«Ազգ» օրաթերթը, գնահատելով այս նախաձեռնութիւնը, էլեկտրոնային գրադարանին է տրամադրում իր արխիւում եղած շուրջ երեք տասնեակ լուսանկարներ, որոնք փաստում են ադրբեջանական դաժանութիւնները:
Սամուէլ Մարտիրոսեանն էլ փաստեց, թէ ակնյայտ է, որ տուժածների թիւն աւելի շատ է, քան հաղորդւում է պաշտօնական տւեալներով: «Հետեւաբար մեր նպատակն է վկայութիւնների, տարբեր պատմութիւնների շնորհիւ գտնել այն մարդկանց մասին տեղեկութիւններ, որոնց մահը գաղտնի է պահւել ու չի հրապարակւել», ասաց Մարտիրոսեանը` կոչ անելով բոլորին՝ ունենալով լուսանկարներ կամ այլ վկայութիւններ, ուղարկել azerbaijangenocide@gmail.com էլեկտրոնային հասցէին:
«Ազգ» օրաթերթը, գնահատելով այս նախաձեռնութիւնը, էլեկտրոնային գրադարանին է տրամադրում իր արխիւում եղած շուրջ երեք տասնեակ լուսանկարներ, որոնք փաստում են ադրբեջանական դաժանութիւնները:
ՅԱՍՄԻԿ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ
Posts
0 Պատգամ:
Post a Comment