ՏՐԱՄԱԳԻԾ

* * *
Ի՞նչ էին իրենցից ներկայացնում Հ. Օհանջանեանին ներկայացւած մեղադրանքները եւ դրանց հիման վրայ ծաւալւած դատական գործընթացը:1909 թ. մարտի 13-ից ապրիլի 20-ի իր որոշման մէջ քննիչ Ն. Լիժինը նախեւառաջ ներկայացնում էր Հ.Յ.Դ.-ի կառոյցը՝ շեշտադրումները տեղափոխելով կուսակցութեան ահաբեկչական ու հակակառավարական գործունէութեան «մերկացման» վրայ:

Իսկ. Հ. Օհանջանեանն առաջին հերթին մեղադրւում էր «Կովկասեան նախագծի» հետեւողական պաշտպանութեան, այդ նպատակով համապատասխան քարոզչութեան կազմակերպման, հայկական դպրոցների համար քարոզիչ-ուսուցիչների ուղարկման, կուսակցութեան ներսում անջատականութեան դէմ պայքարելու եւ խմբապետ Միհրանի նկատմամբ Հ.Յ.Դ.-ի մահւան դատավճռի իրականացմանը գործուն մասնակցութիւն ունենալու մէջ (այս մեղադրանքը ներկայացւում էր անունների եւ հեռագրերի բծախնդիր յիշատակմամբ):

Իսկ ահա աւելի որոշակի մեղադրանքների շարքում ամենազաւեշտականը կուսակցութեան գանձարկղ... 15 ռուբլի մուծելու ամբաստանութիւնն էր:1909 թ. մայիսի 24-ին Թբիլիսիում կայացած հարցաքննութեան ժամանակ Հ. Օհանջանեանին ներկայացւած մեղադրանքների «առիւծի բաժինը» կրկին վերաբերում էր ահաբեկչական ու հակապետական գործունէութեանը, դրա ձեւերի ու եղանակների հանգամանալից թւարկմանը, յատկապէս՝ Միհրանի գործի առումով:

Այս հարցաքննութեան ժամանակ Հ. Օհանջանեանն ընտրել էր քննիչի կողմից ներկայացւած մեղադրանքները հետեւողականօրէն հերքելու մարտավարութիւն՝ մերժելով իր կողմից հեռագրեր ուղարկելու, «Մհերեան» մականունն ունենալու, Հ.Յ.Դ.-ի 1905 թ. վերջին կայացած Հ.Յ.Դ.-ի Ռայոնական ժողովին ներկայ գտնւելու փաստերը: Նա պնդում էր, որ իրեն անյայտ է Միհրանի անձը, հրաժարւում էր անգամ Լեւոն Թադէոսեանին ճանաչելու փաստից, իսկ Հ.Յ.Դ.-ի պատասխանատու գործիչ Մինաս Մուրադեանին ներկայացնում էր սոսկ որպէս բժիշկ:

Նա չընդունեց անգամ իր կողմից Հ.Յ.Դ.-ի օգտին 15 ռուբլի մուծում կատարելու անմեղ ամբաստանութիւնը՝ պահանջելով ներկայացնել իրեն տրւած մեղադրանքները հաստատող փաստաթղթեր ու վկաներ՝ քաջ հասկանալով, որ այդպիսիք դժւար թէ գտնւեն:Փաստօրէն, նախաքննութեան այս փուլում Հ. Օհանջանեանը որդեգրել էր բաւական կոշտ ու միանգամայն արդարացւած պաշտպանողական-յարձակողական մարտավարութիւն:

Դրանով Միհրանի նկատմամբ ահաբեկման մեղադրանքից նա զերծ էր պահում իր անձը, իսկ ահա Հ.Յ.Դ.-ի անդամների դէպքում՝ անցնում էր վերջիններիս պաշտպանելու մարտավարութեանը: 1909 թ. մայիսի 24-ի Լիժինի որոշման մէջ Հ. Օհանջանեանը, այնուամենայնիւ, մեղադրւում է Հ.Յ.Դ.-ի գործունէութեանը մասնակցելու, ինչպէս նաեւ կուսակցութեան անունից Միհրանի եւ այլոց հանդէպ սպանութիւն սադրելու մէջ, եւ դրա արդիւնքում՝ որոշում է կայացւում Հ. Օհանջանեանին կալանքի տակ պահել Մետեխի բանտում:

1910 թ. հոկտեմբերի 26-ին, արդէն Նովոչերկասկում կայացած հարցաքննութեան ժամանակ, Հ. Օհանջանեանը կտրուկ մերժում է իր դրամական փոխանցումների կուսակցական պատկանելութիւնը, իսկ դրանցից ո՛րն էլ ընդունում է՝ բացատրում է զուտ անձնական-կենցաղային դրդապատճառներով: Շարունակելով ժխտման մարտավարութիւնը՝ նա հրաժարւում է յայտնել անգամ «Յառաջ»-ի գրադարանի վարչութեան գտնւելու վայրը՝ մերժելով նաեւ նշեալ գրադարանի հրատարակութիւնների տարբեր հասցէներով իր կողմից առաքման փաստը:

Մերժում է անգամ «Մհեր» եւ «Համօ» ստորագրութիւններով ձեռագրերի հեղինակութիւնը եւ պաշտպանելով՝ ապահովագրում է իր ընկերներ՝ Արտաշէս Չիլինգարեանին եւ Սիմոն Վրացեանին: Այնուամենայնիւ, նա նոյն մարտավարական նկատառումներով ընդունում է որոշ անմեղ, քարոզչական բնոյթ ունեցող փաստաթղթերի իր հեղինակութիւնը (օրինակ՝ «Կովկասում ինքնավարութեան սկզբունք» եւ «Անդրկովկասում ինքնավարութիւն» բառերով սկսւող ձեռագրերը, «Հայ-թաթարական ընդհարումների մեղաւորները» վերնագրով ռուսերէն ձեռագիրը):