Ադրբեջանա-թրքական օյինբազութիւններ Իգդիրում
«Լկտիութիւնն էլ չափ ու սահման ունի»,
13:10 / 17.03.2010
Թուրքիայի արեւելեան Իգդիրի նահանգը դարձել է ադրբեջանա-թրքական զաւեշտների կենտրոնը: 1.5 միլիոն հայերի արիւնը յեղած եւ նրանց պապենական հողերում հաստատւածներին դեռ հանգիստ չի տալիս այն,որ հայերը կարողացան ստեղծել իրենց փոքր, բայց անկախ պետութիւնը: Ինչպէս ամբողջ Օսմանեան կայսրութեան պատմութեան ընթացքում, թուրքերը միշտ նախանձել են հայերի աշխատասիրութեանը, հմտութեանը եւ խելքին, եւ այժմ էլ այդ միտքը ներսից կեղեքում է թուրքերին: Պարզ է, որ Արարատի լանջերից շատ լաւ երեւում է գիշերային լոյսերի մէջ շողացող Երեւանը, որը շատ է նսեմացնում Իգդիրը, որը միջնադարեան քաղաք է յիշեցնում՝ ծուռումուռ փողոցներով ու անհասկանալի ճարտարապետութեամբ: Բայց լկտիութիւնն էլ չափ ու սահման ունի, ինչը կարծես չի վերաբերում տւեալ պահին Իգդիրի նահանգի Թաշբուրուն գիւղի բնակիչներին: Ոչ աւել, ոչ պակաս՝ վերջիններս որոշել են, որ իրենք Երեւանում հողեր ունեն եւ պահանջում են դրանք, նոյնիսկ իրենց իրաւունքների համար դիմելու են Եւրոպայի Մարդու իրաւունքների դատարան:
Թուրքական Hurriyet-ը գրում է. "1930-ին Երեւանում ծնւած Իբրահիմ Էղիջեն նշում է, թէ իր ծնողները իրեն պատմել են, որ ինքը 2-3 տարեկան է եղել, երբ իրենք Իգդիր են եկել: «ռուսական բանակի յետ քաշւելուց յետոյ հայերը մեր վրայ յարձակւեցին: Որոշ բարեկամ հայեր մեզ դաշնակցական խմբերից փրկեցին: Մեր տները, հողերը Երեւանում մնացին, դրանք ենք հիմա ուզում: Երեւանը թուրքական հող է»,-նշում է Իբրահիմը: Այստեղ պատմութիւնից եւ իրականութեան զգացումից զուրկ հալեւորի ասածին մեկնաբանութիւն անելու փոխարէն կարելի է մտածել, որ այդ ամէնը գրած թուրքական յայտնի պարբերականի թղթակիցը զուրկ է պատմութեան վերաբերեալ ամենապրիմիտիւ տեղեկութիւններից: Hurriyet-ի թղթակիցը, եթէ բացէր սովորական պատմութեան դասագիրքը, կտեսնէր, որ 1930-ականներին Հայաստանը արդէն 10 տարի Խորհրդային Միութեան կազմում էր, եւ ռուսական զօրքերի յետ քաշւելու նման բան չէր կարող լինել, իսկ Խորհրդային Միութեան ընթացքում միակ կուսակցութիւնը եղել է կոմունիստական կուսակցութիւնը: Իսկ այդ զառամեալի խեղկատակ պատմութիւնները նոյնութեամբ գրել եւ հաշւի չառնել պատմական իրական փաստերը, ստւերում են յայտնի պարբերականի հեղինակութիւնը: Hurriyet-ից յետ չի մնում թուրքական յայտնի Anadolu գործակալութիւնը, ով նոյնպէս ներկայացրել է այս խեղկատակութիւնը եւ ամենայն լրջութեամբ հարցազրոյց վերցրել «Ադրբեջան-Թուրքիա կազմակերպութիւնների ֆեդերացիայի» պատւաւոր նախագահ Եուջել Արթանթաշից, ով նշել է, թէ իրենք, որպէս կազմակերպութիւն, աշխատանքներ են իրականացնում Երեւանում «ծնւած» իգդիրցիների իրաւունքները պաշտպանելու համար:
Իգդիրում է գործում ադրբեջանա-թրքական եւս մէկ զաւեշտալի համատեղ նախագիծ` «Անհիմն հայկական պնդումների դէմ պայքարի միութիւն» (ASIMDER): Յիշեալ միութիւնը պարբերաբար Հայաստանի դէմ ինչ-որ դատական հայցեր ներկայացնելու, Հայ-թրքական սահմանի բացման եւ այլ բաների դէմ է հանդէս գալիս: Այս կազմակերպութեան վրայ հէնց Իգդիրում են ծիծաղում: Օրինակ, ASIMDER-ը գնացել էր Կարս՝ ցոյց կազմակերպելու ընդդէմ Հայաստանի հետ սահմանի բացման, որին մասնակցել էր ընդամէնը 5 հոգի: Սակայն թրքական մամուլը եւս այս կառոյցի կողմից անցկացւող, թէկուզ մի քանի հոգու մասնակցութեամբ, շօուները ջանասիրաբար լուսաբանում է:
Իգդիրը ունի կարեւոր աշխարհագրական դիրք, սահմանակից է Հայաստանին, Նախիջեւանին եւ Իրանին: Իգդիրի բնակչութեան կէսը կազմում են Նախիջեւանից տարիների ընթացքում գաղթած ադրբեջանցիները, քիչ թւով թուրքեր, իսկ միւս կէսը` քրդեր են: Իգդիրում ադրբեջանցիների եւ քրդերի միջեւ առկայ են լուրջ հակասութիւններ: 2009-ի տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրութիւններում Իգդիրում առաջին անգամ Թուրքիայի հանրապետութեան պատմութեան մէջ քաղաքապետ ընտրւեց ազգութեամբ քուրդը: Պետութեան արձագանքը անմիջապէս եղաւ: Թուրքիայի պետնախարար Ջեմիլ Չիչեքը անհանգստութեամբ յայտարարեց, որ քրդերը հաստատւեցին Հայաստանի սահմանին: Համապատասխան արձագանքը շատ չուշացաւ: Արդէն 2010-ի սկզբին թրքական ժանդարմերիան Իգդիրի քուրդ քաղաքապետ, «Խաղաղութիւն եւ ժողովրդավարութիւն» կուսակցութեան անդամ Մեհմեդ Նուրի Գիւնեշին ու եւս 8 հոգու ձերբակալեց: Քաղաքապետի ձերբակալութիւնից յետոյ Իգդիրում աւելի լարւեցին ադրբեջանցիների եւ քրդերի յարաբերութիւնները:
Իսկ Իգդիրի ադրբեջանցիները հնարաւորութիւն ստացան աւելի ազատ շունչ քաշելու եւ Հայաստանի դէմ նորանոր տարօրինակ պահանջներ առաջ քաշելու:
Թուրքական Hurriyet-ը գրում է. "1930-ին Երեւանում ծնւած Իբրահիմ Էղիջեն նշում է, թէ իր ծնողները իրեն պատմել են, որ ինքը 2-3 տարեկան է եղել, երբ իրենք Իգդիր են եկել: «ռուսական բանակի յետ քաշւելուց յետոյ հայերը մեր վրայ յարձակւեցին: Որոշ բարեկամ հայեր մեզ դաշնակցական խմբերից փրկեցին: Մեր տները, հողերը Երեւանում մնացին, դրանք ենք հիմա ուզում: Երեւանը թուրքական հող է»,-նշում է Իբրահիմը: Այստեղ պատմութիւնից եւ իրականութեան զգացումից զուրկ հալեւորի ասածին մեկնաբանութիւն անելու փոխարէն կարելի է մտածել, որ այդ ամէնը գրած թուրքական յայտնի պարբերականի թղթակիցը զուրկ է պատմութեան վերաբերեալ ամենապրիմիտիւ տեղեկութիւններից: Hurriyet-ի թղթակիցը, եթէ բացէր սովորական պատմութեան դասագիրքը, կտեսնէր, որ 1930-ականներին Հայաստանը արդէն 10 տարի Խորհրդային Միութեան կազմում էր, եւ ռուսական զօրքերի յետ քաշւելու նման բան չէր կարող լինել, իսկ Խորհրդային Միութեան ընթացքում միակ կուսակցութիւնը եղել է կոմունիստական կուսակցութիւնը: Իսկ այդ զառամեալի խեղկատակ պատմութիւնները նոյնութեամբ գրել եւ հաշւի չառնել պատմական իրական փաստերը, ստւերում են յայտնի պարբերականի հեղինակութիւնը: Hurriyet-ից յետ չի մնում թուրքական յայտնի Anadolu գործակալութիւնը, ով նոյնպէս ներկայացրել է այս խեղկատակութիւնը եւ ամենայն լրջութեամբ հարցազրոյց վերցրել «Ադրբեջան-Թուրքիա կազմակերպութիւնների ֆեդերացիայի» պատւաւոր նախագահ Եուջել Արթանթաշից, ով նշել է, թէ իրենք, որպէս կազմակերպութիւն, աշխատանքներ են իրականացնում Երեւանում «ծնւած» իգդիրցիների իրաւունքները պաշտպանելու համար:
Իգդիրում է գործում ադրբեջանա-թրքական եւս մէկ զաւեշտալի համատեղ նախագիծ` «Անհիմն հայկական պնդումների դէմ պայքարի միութիւն» (ASIMDER): Յիշեալ միութիւնը պարբերաբար Հայաստանի դէմ ինչ-որ դատական հայցեր ներկայացնելու, Հայ-թրքական սահմանի բացման եւ այլ բաների դէմ է հանդէս գալիս: Այս կազմակերպութեան վրայ հէնց Իգդիրում են ծիծաղում: Օրինակ, ASIMDER-ը գնացել էր Կարս՝ ցոյց կազմակերպելու ընդդէմ Հայաստանի հետ սահմանի բացման, որին մասնակցել էր ընդամէնը 5 հոգի: Սակայն թրքական մամուլը եւս այս կառոյցի կողմից անցկացւող, թէկուզ մի քանի հոգու մասնակցութեամբ, շօուները ջանասիրաբար լուսաբանում է:
Իգդիրը ունի կարեւոր աշխարհագրական դիրք, սահմանակից է Հայաստանին, Նախիջեւանին եւ Իրանին: Իգդիրի բնակչութեան կէսը կազմում են Նախիջեւանից տարիների ընթացքում գաղթած ադրբեջանցիները, քիչ թւով թուրքեր, իսկ միւս կէսը` քրդեր են: Իգդիրում ադրբեջանցիների եւ քրդերի միջեւ առկայ են լուրջ հակասութիւններ: 2009-ի տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրութիւններում Իգդիրում առաջին անգամ Թուրքիայի հանրապետութեան պատմութեան մէջ քաղաքապետ ընտրւեց ազգութեամբ քուրդը: Պետութեան արձագանքը անմիջապէս եղաւ: Թուրքիայի պետնախարար Ջեմիլ Չիչեքը անհանգստութեամբ յայտարարեց, որ քրդերը հաստատւեցին Հայաստանի սահմանին: Համապատասխան արձագանքը շատ չուշացաւ: Արդէն 2010-ի սկզբին թրքական ժանդարմերիան Իգդիրի քուրդ քաղաքապետ, «Խաղաղութիւն եւ ժողովրդավարութիւն» կուսակցութեան անդամ Մեհմեդ Նուրի Գիւնեշին ու եւս 8 հոգու ձերբակալեց: Քաղաքապետի ձերբակալութիւնից յետոյ Իգդիրում աւելի լարւեցին ադրբեջանցիների եւ քրդերի յարաբերութիւնները:
Իսկ Իգդիրի ադրբեջանցիները հնարաւորութիւն ստացան աւելի ազատ շունչ քաշելու եւ Հայաստանի դէմ նորանոր տարօրինակ պահանջներ առաջ քաշելու:
Արթուր Յակոբեան
Լուրեր Հայաստանից
Posts
0 Պատգամ:
Post a Comment